Las vacunas salvan miles de vidas…

En los debates sobre la conveniencia o necesidad de las vacunas se acostumbra a leer, entre sus acérrimos defensores, una afirmación tajante: las vacunas salvan miles -o millones- de vidas. Estas personas suelen achacar de falta de rigor científico y conocimiento médico a toda aquella persona que cuestione la benignidad, efectividad y necesidad de las vacunas, no importa cuánto dato médico se aporte, y suelen siempre apelar a la necesidad de salvar vidas en lugares del sur global, como países de África. Ahora, ¿es una afirmación con base científica que las vacunas estén salvando miles de vidas? Veamos qué dicen los datos tomando de ejemplo dos Estados, el español y el estadounidense, tomando como punto de partida 1900. Vaya por delante que no soy médico y que simplemente consulto fuentes y saco mis propias conclusiones.

Empezando por el Estado español, el primer dato de referencia a comparar debiera ser el de la evolución de las tasas de mortalidad, en especial infantil, y el de la evolución de la esperanza de vida, y cotejar esas evoluciones con el posible impacto en ellas de la introducción de las campañas de vacunación en su población.

Esta gráfica muestra la evolución de las tasas de natalidad y mortalidad infantil en el Estado español:

Respecto a la evolución de la mortalidad y de la esperanza de vida una fuente como Wikipedia nos arroja estos datos:

“Especialmente significativa fue, en este periodo, la disminución de la mortalidad infantil: pasó del 185,9‰ en 1901 al 136,5‰ en 1925 y al 64,2‰ en 1950.5 Los progresos pediátricos y farmacológicos, de un lado, los de las puericultura, por otro, a los que se sumaron la intervención de los poderes públicos, fueron las causas principales de este progreso contra la mortalidad infantil. En 1932 se creó un Centro de Higiene infantil en cada capital de provincia, medida al origen de las que vendrían más adelante, entre las que destaca la fundación de los Centros Maternales y Pediátricos de Urgencia, a partir de la Ley de Sanidad Infantil y Maternal de 1941.”

Respecto a la esperanza de vida, ésta es la evolución a partir de 1900:

Y esto nos dice de nuevo Wikipedia:

“La mortalidad española que, en comparación con la de los países europeos era excesiva en 1900 (del 28,8‰), se fue reduciendo de quinquenio en quinquenio: disminuyó al 21,9‰ en 1915, al 16,8‰ en 1930, al 12,5‰ en 1945 y al 10,8‰ en 1950. Las proporciones de supervivencia en todas las edades, que se mantuvieron más o menos estacionarias entre 1860 y 1900, empiezan a aumentar desde la última fecha. En 1900, de mil nacidos vivos sólo 570 llegaban a los veinte años; en 1930, de mil nacidos vivos alcanzaban esta edad 763; en 1950, la cifra aumentaba a 947‰.“

¿Qué se aprecia? Una caída en pico de la mortalidad infantil hasta 1950 y una leve caída de ahí en adelante, incluso con leve aumento entre fines de los 80 y principios de los 90. Además, entre 1900 y 1950, salvo la interrupción que supuso obviamente la Guerra Civil, tenemos un aumento continuado de la esperanza de llegar a los 20 años y un descenso de la mortalidad general desde el 28,8‰ al 10,8‰. ¿Y la esperanza de vida total? Desde 1901 con 35 años de esperanza de vida se llega a los casi 70 en 1960 -casi se duplica-.

¿Qué incidencia ha podido tener en todo esto la introducción de las vacunas? Para eso debemos saber cuándo comienzan a aplicarse las vacunas en el Estado español, y acudimos al calendario de vacunaciones oficial a ver qué nos dice:

“Los comienzos de la actividad vacunadora en España datan de 1800, con la vacunación frente a la viruela.
En relación con la poliomielitis, en España se usó, entre los años 1959 y 1963, la vacuna Salk, que se administraba gratuitamente a los económicamente débiles. En 1963 se inició en España la vacunación con la vacuna oral atenuada frente a la poliomielitis. En 1965 se añadió la vacunación frente a la difteria, tétanos y tosferina. El primer calendario sistemático de vacunaciones se implanta en 1975.”

Es decir, desde 1800 hasta 1959 sólo se vacuna contra la viruela, y es a partir de 1959 cuando comienzan, con la polio, las campañas. El primer calendario sistemático es de 1975. Tenemos así una bajada en pico de la mortalidad entre 1900 y 1950… ¡sin campañas sistemáticas de vacunación y con una sola vacuna aplicada, ni siquiera sistemáticamente, la de la viruela! Y a partir de la aplicación de campañas amplias de vacunación… ¡un mantenimiento de las tasas de mortalidad ya alcanzadas antes de la etapa con vacunas!

¿Y respecto a la esperanza de vida y la mortalidad total? Pues va a ser que desde 1901 con 35 años de esperanza de vida se llega a los casi 70 en 1960 -casi se duplica-, antes de que se empiecen a realizar las campañas masivas de vacunación -obviamente, para cualquiera que sepa mínimamente de estadística es obvio que el aumento de esperanza de vida está fuertemente ligado al descenso en la mortalidad infantil-. Y así tenemos de nuevo que las mayores brechas en el descenso de la mortalidad se produce en periodos en que no había apenas vacunación y de la mano de las vacunaciones cada vez más masivas y contra más enfermedades apenas se han producido cambios, que ni siquiera se podrían aducir con seguridad a esas vacunas, viendo que la proyección era ya previa. ¿Dónde están todas las vidas salvadas por las vacunas? Veamos si pueden estar en EEUU…

Empecemos por la evolución de la mortalidad infantil:

Observamos una caída en pico hasta 1940-1950, lenta caída a partir de esos años en adelante.

¿Qué sucede en esos años con la esperanza de vida? Veámoslo en otro gráfico:

Si nos fijamos en la esperanza de vida al nacer, vemos un aumento en flecha hasta cerca de los años 50 y a partir de ahí una atenuación en el alargamiento de la esperanza de vida. En las otras edades, vemos que quienes en 1900 superaban los 20 años de edad tenían una esperanza de vida de más de 60 años, esperanza que se eleva después de 98 años -hasta 1998- hasta apenas 75 años, es decir, un aumento en menos de 10 años después de casi diez décadas de mejora de las condiciones médicas con casi seis décadas de vacunación, como en breve veremos . Ni qué decir de quienes en 1900 superaban los 60 años, cuya esperanza de vida en ese año era de 75 años, y casi diez décadas después era de apenas 5 años más, en torno a los 80 años.

¿Qué influencia ha podido tener en esa evolución la introducción de las vacunas? Veamos qué nos dicen los datos sobre calendario de vacunaciones en EEUU (el resumen traducido del fragmento y los resaltados son míos):

A partir de los años 40 empieza a RECOMENDARSE algunas vacunas -difteria, tétanos y tosferina-, pero no comienza un calendario oficial hasta 1995. La de la polio se comenzó a RECOMENDAR en 1950, la combinada contra el sarampión, las paperas y la rubéola se añade a la lista de recomendaciones en 1970, después de que se desarrollara en los 60.

¿Dónde queda el fuerte impacto de las vacunas en la reducción de la mortalidad infantil y en el alargamiento de la esperanza de vida?

Por supuesto, no tendrá nada de científico afirmar que la caída brutal de la mortalidad infantil se produjo antes de la implantación de las vacunas y sin ninguna participación de éstas, pero es sumamente científico afirmar que es gracias a las vacunas que se ha reducido la mortalidad, a pesar de que los datos empíricos estadísticos muestren lo contrario…

Ahora, ¿qué sería exigible para que una afirmación del tipo “las vacunas salvan miles de vidas” tuviera un sustento científico? Para ello necesitaríamos un estudio realizado siguiendo el método científico. Ese método busca eliminar interferencias en el análisis a partir de una situación con la mayor cantidad de parámetros conocidos y controlados, debe realizarse con una muestra de control, y debe ser replicable en iguales condiciones, esperándose resultados homologables entre ambas pruebas. ¿Cómo debería realizarse un análisis científico del impacto real de la vacunación en la población para poder decir con cierta seguridad que la reducción de la mortalidad o de la morbilidad de una enfermedad concreta se ha debido a la vacuna y no a otros factores? Para ello necesitaríamos una población amplia con hábitos homogéneos y con una evolución de esos hábitos en el tiempo también homogénea en la que pudiéramos establecer dos grupos bien diferenciados, uno de control al que no se le aplica la vacuna, y otro al que sí se le aplica. La forma más factible sería tomar una ciudad, pongamos de unos 10.000 habitantes. Por un lado, porque una muestra amplia nos da más posibilidades de extrapolación o universailzación, ya que entre esas personas va a haber mayores variaciones en sus metabolismos, respuestas químicas, factores genéticos, hábitos, cultura alimentaria, además de similares condiciones en el abastecimiento de aguas, acceso a medicamentos y a centros de salud, a condiciones higiénicas similares, y además se verían afectados en el tiempo por las mismas políticas públicas. Lo ideal sería dividir la población al 50%, 5.000 habitantes que no recibirían la vacuna, y 5.000 que sí, y lo óptimo sería que ese reparto se hiciera de forma que representara equitativamente grupos sociales, profesiones, edades y características genéticas. Esto último, porque tener en una misma familia a unos miembros vacunados y a otros no nos permitiría aún con más precisión comprobar las diferencias en su evolución, al suponerse en una misma familia rasgos genéticos similares y dieta más o menos homogénea, junto con el resto de condiciones de vida -aunque incluso en una familia pueden existir personas, por ejemplo, con determinadas alergias, y otras sin ellas, digamos que un hermano es alérgico al gluten y el resto de la familia no lo es-. Dividida la población y suministrada la vacuna a ese 50%, se deberían comenzar los registros de influencia de la enfermedad en cuestión a lo largo de los años, tomando datos estadísticos, por ejemplo, cada 10 años. Así, después de un periodo significativo, pongamos 50 años, podríamos tener resultados que nos permitieran afirmar con mayor rigor -que nunca podrá ser absoluto, ya que aún en esas condiciones hay factores relacionados con la composición única de cada organismo humano, su resistencia innata, el desarrollo particular de su sistema inmunitario, sus preferencias alimenticias y hábitos deportivos o sedentarios, su actitud vital… junto a otros datos que se nos pueden escapar- que la vacuna ha tenido una incidencia positiva, neutra o negativa en la prevención de esa enfermedad y la reducción de su mortalidad. Lo ideal sería, además, poder repetir o hacer simultáneamente la misma prueba en otra ciudad de una latitud climática y de hábitos y condiciones bien distinta con una población cuantitativamente similar.

Si existen estudios realizados siguiendo el método científico de análisis que lleguen a una conclusión de alta certeza sobre la eficacia de las vacunas y alguien que afirme que tales vacunas salva miles de vidas me lo presentara, podría considerar que su afirmación es científica. Si no, seguiré pensando que sus planteamientos adolecen del rigor médico y científico que achaca a quienes plantean dudas sobre la bondad, eficacia y necesidad de las vacunaciones masivas.

Ezkerraren “koherentzia”, giristinofobiatik islamofiliara

Oso bitxia da azken hamarkadotan ezkerra zeharkatzen duen eskizofrenia erlijiosoa. Bitxia eta kezkagarria. Azken adibidea Charlie Hebdo aldizkari satirikoaren aurka egindako sarraskiaren harira etorri da. Hasteko, bihoa hemendik elkartasun osoa aldizkariko langile guztiekin, hildakoekin, zaurituekin, zein onez atera direnekin, baita aldizkariaren irakurleekin ere. Mundu honetan adorea erakusteak halako ondorioak dakartza, tamalez, baina ez gaitezen horregatik kikildu.

Kontua da, aspalditik dakusadala Islamarekin mendebaldeak dakarren jokoa eta, eskuinaren jokoaren kolpe-leungailua, beste kontu askotan legez, behin eta berriz ezkerra dela berresteak kezkatu egiten nau. Antzerki txar honetan oso ondo jokatzen du bere zatia alde bakoitzak.

Ez gintuzke harritu behar munduko eskuinek, ezkerreko eskuin “demokratek” zein ultra-eskuinek, munduan edozein totalitarismoren alde egiteak eta, logika horretan, totalitarismo islamikoa finantzatu eta militarki babesteak. Hala, inor gutxik dauka arazo handirik barneratzeko Al Qaeda, Estatu Islamdarra eta halako talde armatu islamofaxistak AEB, Israel eta Europatik finantzatuta eta bultzatuta daudela. Gehienek ulertu ere ulertzen dute zer asmo politikoz sortzen eta indartzen diren halako mugimenduak eta erraz konturatzen dira mendebaldearen hipokrisiaz -edo hori sinistu nahi nuke…-. Honaino dena ondo. Eskuinari halakoek ez diote kontraesanik sortzen. NATO beti izan da diktadura islamdarren -eta beste diktadura mota askoren- aliatua, batez ere petrolio asko badaukate eta mendebaldearekin otzan jokatzen badute. Beharrezkoak dira Europatik “beherako” mundu “arraro” hori kontrolpean edukitzeko.

Ulertzen zailagoa, ordea, ezkerraren jarrera eskizofrenikoa da. Edo agian ez, ez da batere ulertzen zaila, ezkerraren logika historikoan sartzen baita, ezker parlamentarioa, Frantziako iraultza burgesa garaile atera zenetik, beti izan baita eskuin parlamentarioaren derrigorrezko beste laranja erdia, ispilua, langileak eta zapalduak kontrolpean edukitzeko behar zen eskua. Dialektika kontuak, agian. Eta ezkizofrenia horren eredu argia izan daitezke Willy Toledok, ezker horren ahots ezagun eta “errebeldeak”, bere twitterren bota eta Publiko egunkariak, zelan ez, zabaldutakoak: “Alerto sobre lo que suele ocurrir tras tanto ataque criminal, no me mofo de nadie, sólo hago memoria. Occidente asesina diariamente. Sin ruido”, “El Pentágono y la OTAN bombardean y destruyen países enteros, asesinan a millones, cada día. ¿De verdad esperamos qué no hagan nada?”. Jakina, Willy Toledoren buru argiak ez dauka zalantzarik, Charlie Hebdo aldizkari satirikoak lotura ukaezina dauka NATOren bonbardaketekin eta, beraz, nondik harridura musulman zapalduek haren aurka jotzen badute!

Eta hortxe dago nire kezka. Izan ere, gaur egun, ezkerrekoa bazara, onez ikusiko dute zure inguruko ezkertiar guztiek “gehien argitzen duen eliza sutan dagoena da” eta antzekoak botatzen badituzu, Eliza giristinoaren aurka denak balio du; giristinofobia derrigorrezkoa da, azken batean, eta hor ez du balio giristinoen artean aldeak egiteak, garai historikoak eta mugimenduak bereizteak… Gainera, Kristautasuna patriarkatuaren ikurretako bat da -batzuetan, ordea, salbuespenak egingo dira, eta protestantismoak ekarri zuen “askatasun” airea goraipatuko dute ezkertiar batzuek, une horretan ahaztuta protestantismoaren etika ezinbestekoa izan zela kapitalismoaren oinarriak ondo errotzeko, katolizismoaren moral materiala traba zen garaietan-. Ateoa, anarkista eta hierarkia guztien etsai naizen aldetik, ez daukat batere arazorik kristautasunaren aurkako herra hori ulertzeko, maila guztietan bat etorri ez arren. Honaino ere, dena ondo, ulergarria-edo… Baina orduan, baten bati bururatuko zaio esatea “gehien argitzen duen meskita sutan dagoena da”… eta inguruko aurpegi ezkertiarrak aldatzen hasiko dira. Islamofoboa izango zara, eta giristinofobia derrigorrezkoa den bitartean, islamofobia Marxen hamar bekatu kapitalen artean ei dago egun. Orduan bai, ñabardurak etorriko dira, islamdar guztiak ez dira… Bat-batean, jainkoagan sinestea ez dago hain txarto. Halako batean, erlijio hierarkikoak ez dira beti txarrak. Tupustean, totalitarismo morala ulergarria izan daiteke. Minutu batetik bestera, patriarkalismo erlijiosoa ahaztuta geratzen da… Bai, patriarkalismo islamdarra ere bai, maiz feministarik erradikalenak, are anarkofeminista batzuk, izango baitira zure islamofobia salatu eta Islam homofobo eta matxistaren alde aterako direnak. Orduan oroimenaren txoko ilun, giltzaz ondo itxitako batean geratuko dira harrika hildako emakumeak, genitalen erauzketak -emakumeek pairatzen dituztenak, gizonek pairatzen dituztenak egunero ahazten baitira, eta horretaz hobe ez mintzatzea…-, gizon zaharrekin ezkonarazitako neskatilak -berriz ere, emakume zaharrekin ezkonarazitako mutikoak egunero daude ahaztuta-, burkak, eta beste sexu zapalketa mota guztiak. Hala, ezkertiar batzuentzat, Willy Toledorentzat, esaterako, ezkerreko komunikabide satiriko bateko langileen aurkako sarraskia ez da adierazpen askatasunaren aurkako eraso bat, eta ez du merezi frantses Estatuaren, poliziaren eta hiltzaileen artean loturaren bat ote dagoen ikertzea, edo Europa osoan gora doan ultra-eskuinak ezkerrak baino zer irabazi askoz gehiago daukala pentsatzea… Ezkerreko komunikabide satiriko bateko langileen aurkako sarraskia islamdar koitaduek pairatzen duten zapalkuntzaren aurreko erantzuna baino ez da, espero zitekeena, gainera. Logika horri tiraka, zilegi, beharbada…

Borobila osatuta dago: eskuinak Islama behar du, islamismo erradikalena. Bide hori zelaitzeko, ezkerra dago, arazoa Islama bera ez dela gogorarazteko. Batzuk -eta ez da txantxa, foro anarkista batean ikusi baitut-,  eskizofreniaren gailurrean, Korana defendatzera iritsiko dira, Bibliarekin alderatuz, ahaztuta Biblia giristinoak dakartzan liburu nagusi biak sakratuak direla musulmanentzat ere, alegia, haien erlijioaren baitakoak, Korana haien gainetik egon arren.

Bada, nire iritzi apalean, Islama, Kristautasuna legez, arazoa da. Gizateriak duen arazo bakarra ez, baina arazoetako bat bai, eta oso handia. Musulmanak, islamofaxismoaren aurka matxinatzen direnak batez ere, errespetu osoz ikusten ditut, giristinofaxismoaren aurka matxinatzen diren giristinoak legez, hain zuzen ere. Ez dira nire etsaiak euren morala eta sineskeriak inor inposatzen saiatzen ez diren bitartean. Ez ditut txalotuko, noski, ultra-eskuinak bere diskurtso xenofoboa elikatzeko meskiten aurka abiatutako erasoak. Beste testuinguru batean irribarrez ikusiko nituzke meskitak, sinagogak eta elizak batera erretzen. Edo agian ez, azken finean ondare arkitektonikoa izan baitaitezke haietako batzuk, eta eraikin apartak beste erabilera bat emanez gero. Ez dut ontzat emango musulman xumeen aurkako erasorik, giristino eta judutar xumeen aurkako erasorik ere ontzat ematen ez dudan legez. Baina ez naiz sartuko erlijio baten alde egitearen jokoan, zein ere den erlijio hori, are gutxiago erlijio horrek totalismoaren haziak gordetzen dituenean bere testu sakratuetan. Ez dut palestinarren alde egingo haietako asko -ez denak- musulmanak izateagatik, herri zapaldua izateagatik baizik. Era berean, ez dut Israelen aurka egingo israeldarrak -batzuk- judutarrak izateagatik, nazionismoa eta beste herrien zapalkuntza bultzatzeagatik baizik. Badirudi egun ahaztu egin dugula beste garai batzuetan antisemitismoaren mamua astintzen zela israeldarren nazionismoaren jardunari bidea libre uzteko, eta oraindik ere ez gara gai hura geldiarazteko. Seguruenik gaur egun antisionista izateak, Israelgo Estatuaren zilegitasuna ukatzeak, antisemita izatearekin batere zerikusirik ez daukala ulertzen dugun arren, badirudi historiak ez digula aski irakatsi ulertzeko islamofaxismoari, bere forma guztietan, aurre egiteak ez duela zerikusirik islamofoboa izatearekin. Noiz konturatuko da ezkerra? Beti bezala, kaltea eginda dagoenean?

Beraz, ez dut emango, inolaz ere, giristinofobiatik islamofiliarako urratsa. Erlijio guztiak dira zabor bera.

(Castellano)

Estatu terrorismoaren aurrean, elkartasuna – Ante el terrorismo de Estado, solidaridad

Txile eta Espainiako gobernuek gerra zahar bera birrasmatu eta koordinatzea erabaki dute, ideologia baten aurkako gerra, hain zuzen ere. Hemendik, elkartasun osoa biktima zahar eta berriekin. Hona egoera ezin hobeto azaldu duten testu batzuk:

Los gobiernos de Chile y España han decidido reinventar la misma vieja guerra, guerra contra una ideología. Desde aquí, toda la solidaridad hacia las nuevas y viejas víctimas. En estos enlaces se encuentran textos que explican la situación perfectamente:

http://www.cuartopoder.es/tribuna/2014/12/17/ayer-fueron-los-anarquistas-manana-puede-ser-usted/6589

http://www.portaloaca.com/opinion/9773-que-hay-detras-de-la-operacion-pandora.html

http://www.portaloaca.com/articulos/anticarcelario/9787-pandora-encarcelada.html

http://metiendoruido.com/2014/12/la-caja-de-pandora-y-el-cajon-de-sastre-del-antiterrorismo-espanol/

http://lahaine.org/eN4W

Eta egoera horretan daudenetako baten batentzat baliagarria balitz, nire esperientzia halako kasu batean:

Y por si a alguna de las personas en esta situación le sirviera, mi experiencia en un caso de este estilo:

http://www.ddtbanaketak.com/producto/los-buenos-usan-paraguas-asel-luzarraga/

http://sorginkale.wordpress.com/2014/06/02/ya-la-venta-el-nuevo-librocd-coeditado-por-sorginkale-los-buenos-no-usan-paraguas-de-asel-luzarraga/

Kasualitatez datozenak

Natura izenez ezagutzen dugun hori, edo unibertsoa bera, kausalitate kasualen kateatzeen elkargunea edo, bestela esanda, kasualitate kausalen kateatzeen elkargunea baino ez da. Kateatzeen elkargune horretan gizakiok beste kausalitate kasual bat edo beste kasualitate kausal bat besterik ez gara.

Aurkezpena Bilbon – Presentación en Bilbao: “Los buenos no usan paraguas”

 

Txilen pairatu zuen polizia-muntaiari buruz idatzi du Aselek liburu honetan eta egin zitzaion epaiketa-antzezpena dokumentatu du bertan. Halaber, Atlantikoaren alde bietan izandako elkartasun adierazpenak ere deskribatu ditu.

Aselek bideokonferentziaz aurkeztuko du liburua Argentinatik ekainaren 26an, ostegunarekin, 19:00etan DDTren lokalean (Marzana kaia 5, Bilbo Zarra)

Asel escribe en este libro sobre el montaje policial que sufrió en Chile y documenta el jucio-farsa del que fue objeto.  También están descritas las muestras de solidaridad que tuvo a ambos lados del Atlántico.

Asel presentará el libro por videoconferencia desde Argentina el Jueves 26 de Junio a las 19:00 en el local de DDT (Muelle de Marzana 5, Bilbao La Vieja).

“Los buenos no usan paraguas”

Txileren ondoren, azkenean Euskal Herrietara ere iritsi da, DDT, Sorginkale eta Haginaren eskutik.

Momentuz, hemen eta hemen lor daiteke.

Después de Chile, al fin llega también a Euskal Herriak, de la mano de DDT, Sorginkale y Hagina.

De momento, puede conseguirse aquí y aquí.

Francisco “Papas Fritas”, egitatearen bidezko propaganda ondo ulertua

Azken egunotan Txilen albiste bihurtu den arte ekintza bati heldu nahi diot gaur. Txileko ohiko komunikabideek farandula bihurtzeko saio guztiei izkin eginez bihurtu da albiste, gainera. Francisco “Papas Fritas” artistaren “Ad augusta per angusta” lanaz ari naiz, duda barik. Espero zitekeen bezala, Txileko komunikabideek garrantzi handiagoa eman diote PDIk (Policía De Investigaciones) erakusketa bahitu izanari “Papas Fritas”en ekintzaren zentzuari baino. Eta espero zitekeen, arte ekintza horrek agerian utzi dituelako sistemaren lotsak, eta ez da komunikabide horien lana lotsa horien berri ematea, ekintza baten zentzu politikoaz eta gizarte ondorioez hausnartzea. Txileko komunikabideek farandula bihurtu edo, bestela, isilarazi nahi izan dutena, ordea, nazioartean eta, noski, lerro ofizialetatik ateratzen diren hedabideetan izan du oihartzun zabalagoa, gazteleraz zein ingelesez. Zertaz ari naizen jakiteko onena, seguruenik, lehenago haren ekintzaren aldarrikapenaren bideoa ikustea da :

Ez dut ekintza artearen ez inkomunikabideetan izandako islaren ikuspuntutik aztertu nahi, haiek ere interesgarriak izan daitezkeen aren. Ezta Unibertsitateari buruzko eztabaidan sartu ere. Erakunde horrek, enpresa pribatuena zein Estatu enpresarena izan, sistemaren balioak betikotzeko tresna gisa esan nahi duenaren aurka nago, dirudienez Francisco bera dagoen bezala, eman duen elkarrizketari erreparatzen badiogu, eta uste dut doakotasunari buruzko eztabaida iruzurra dela planteatuta dagoen bezala. Doakotasuna ez dago inon ezbaian, ez da aukera; izan ere, mahai gainean dagoena da ikasleek, doktrinatuak eta sistemarentzako funtzionalak izateko, behin -Estatuak kentzen diguten gainbalio zatiaren bidez-, birritan -zergetan eta unibertsitate-tasetan- ala hirutan -zergetan, unibertsitate-tasetan eta banku interesetan- ordaintzea “nahi” den, eta eztabaida hori ez zait batere interesatzen, ikasleen borrokarekin elkartasuna sentitu arren. Ildo horretatik, interesgarria deritzet Franciscok berak aipatu elkarrizketan “pluribertsitatea” darabilen kontzeptuari eta egungo unibertsitateez dioenari. Aitzitik, anarkismoaren ikuspegitik heldu nahi diot “Papas Fritas”en ekintzari, batzuek ulertzen dutenaren aurrean, egitatearen bidezko propagandaren eta ekintza zuzenaren ezaugarriek zein behar luketen pentsatzeko.

Bereziki interesgarria da halako ekintza Txilen gertatzea. Haren aurrekari garbietako batzuk Enric Duran katalanak eta Lucio Urtubia euskaldunak, zeinek bere estiloan eta helburuekin, burututako ekintzak lirateke, eta halaxe aldarrikatu du Franciscok berak Enric Duranekin trukatutako txioetan. Eta Txilen gertatua bereziki interesgarria dela diot, herri horretan egitatearen bidezko propagandaren eta ekintza zuzenaren zentzuaz jabetu den mugimendu eztabaidagarria, intsurrekzionalismoa, hain zuzen ere, bihurtu delako, gizartearen aurrean, ustezko anarkismoaren irudi ia bakarra. Beraz, haien ekintzari entzutetsuenak eta “Ad augusta per angusta” arte-ekintzaren egileak burutzen ari direna -oraindik ez baita amaitu- erkatu nahi ditut, batzuen eta besteen bideen ezaugarriak, xedeak eta emaitzak aztertuta.

Hasteko, egitatearen bidezko propagandari helduko diot. Kontzeptu hori XIX. mendean hasi zen erabiltzen. Kontzeptu horren arabera, gauzatutako ekintza batek edo haren ondorioek berez azaldu behar lukete bere atzeko asmoa eta, gainera, izenak berak dioen legez, propaganda egin behar dio zerbaiti.

Bestalde, garai beretik datorren ekintzat zuzenaren zentzua honakoa zen: langileek edo esplotatuek, esplotatzaileekin edo botere erakundeekin zeuzkaten gatazkak konpontzeko, bitartekaririk gabe jokatu behar zuten, zuzenean. Ekintza zuzenaren helburua, beraz, xede jakin bat lortzea zen. Hala, esaterako, grebetan eta lan-gatazketan, ekintza zuzenak esan nahi zuen langileek zuzenean eztabaidatu behar zutela jabe edo patroiekin, edo, bestela, euren eskuz hartu behar zituztela esplotatzaileari aurka egiteko ekintzak -sabotajeetatik patroien aurkako eraso zuzenetara-.

Beraz, bai egitatearen bidezko propagandan, bai ekintza zuzenean, abiapuntua gizarte gatazka, talde gatazka, lan gatazka… izaten zen, eta horretara jotzeko asmoa etsaiari zuzenean aurka egin eta langileek eta, oro har, gizarteak erraz ulertuko zuten ekintza burutzea zen. Elkartasuneko ekintza zen, bakarka edo taldeka burutua, baina norberari begira barik, besteei, taldeari, gizarteari begira burututakoa. Kontzeptu bien barruan sar zitezkeen, bestalde, zapaltzaile eta patroi gupidagabeen aurkako atentatuak, langileen aurkako sarraskiak mendekatzeko. Halaxe uler daitezke Simón Radowitzky edo Kurt Wilkensen ekintzak, eta gogoratu behar da azken hori, gainera, bakezale tolstoianoa zela, indarkeriaren erabilera bandera hartzen ez zutenetakoa, patroien indarkeria sistematikoa borrokatzeko hura erabiltzen zutenak ulertzeko gai bazen ere.

Gaur egun, ordea, gero eta ohituago gaude halako kontzeptuak intsurrekzionalismoa deritzon korronte “anarkista”ri lotuta entzutera. Erka ditzagun harro aldarrikatu ohi dituzten ekintzak eta Francisco “Papas Fritas”ek burutu berri duena.

Intsurrekzionalismoan ohikoak dira bankuen, elizen eta bestelako erakundeen egoitzen aurkako bonbak, esaterako. Lehergailu txikiak gehienetan, kalte materialak eta oihartzun mediatikoa baino bilatzen ez dituztenak. Haiei lotuta, erretorika nahiko errepikakorra eta orokorra irakurri ohi dugu ekintza haien berri emateko idatzietan. Idatzi haien bidez eman nahi izaten dute ekintzaren zentzua eta, intsurrekzionalismoaren atzean dagoen iturri ideologikoei jarraiki, nia -edo gehienez ere gua, gu oso murriztua, ustezko afinitate taldeari baino erreferentzia egiten ez diona- da gailentzen dena. Horrekin batera, gehienetan gizarte osoarenganako mespretxua eta gorrotoa. Hala, intsurrekzionalistek errealitateaz konturatu eta “koherentziaz” jokatzen duten bakarrak balira bezala hitz egiten dute euren buruaz. Gainerakoak, eta gero eta gehiago langileak eurak, mespretxagarriak dira, sistemak anestesiatuta bizitzeagatik batere errespeturik merezi ez duen jendea. Niaren eta sistemaren arteko gerran sentitzen dira. Ez da arraroa. Intsurrekzionalismoa teoria indibidualisten adierazpenetako bat da -kapitalismoa bera legez- eta Hobbesen fikzio bera du abiapuntua, Stirnerrek eta Nietzschek bezala: inolako gizarte aurreko gizabanako isolatua, historian inoiz izan ez den izakia, alegia. Hobbesek Estatu totalitarioaren beharra ondorioztatzen zuen bere fantasian baino ez zegoen hasiera mitiko horretatik, hura izanik gizabanako isolatu berekoien asmo azpiratzaileen aurrean “oreka” berma zezakeen bakarra. Stirnerrek eta Nietzschek, aldiz, norbanako berekoiaren totalitarismoa bera aldarrikatu zuten Estatuaren aurrean, irtenbiderik gabeko dialektikan harrapatuta. Hobbesi arrazoia emateko idatzi zuten, nahita edo nahi gabe, azken finean, eta ezaguna da filosofia horrek, Nietzscherenak batez ere, zer eragin izan zuen nazismoaren oinarri ideologikoetan. Beraz, intsurrekzionalisten ekintzak egitatearen bidezko propaganda eta ekintza zuzen gisa ulertu behar badira, geratzen zaiguna niaren propaganda eta niaren ekintza zuzena dira. Zer helbururekin? Seguruenik, helburu zehatzik behar ez dutela erantzungo ligukete haietako askok. Nia asetzea, sistemari gerra etengabea egitea. Propagandaren ikuspuntutik, ekintza horiek, bankuei eta abarri jarritako bonbek, alegia, erasotako erakundeei eurei, Poliziari, Elizari, komunikabideei… eta Estatuari berari egiten diete propaganda, inori egitekotan. Hasteko, kalte material horiek guztiz onargarriak direlako erasoa pairatu dutenentzat eta, bestetik, haiek denak eguneroko biktimarioak izan arren, jendeak, halako ekintza gehienetan, biktima ikusiko dituelako, intsurrekzionalisten komunikatuek zer dioten ere -bestetik, ez da ondo ulertzen indibidualismo horren ikuspuntutik komunikatuak nori zuzenduta dauden, propagandaren baitan ulertuz gero, lehendik ere eurek bezala pentsatzen dutenentzat edo euren buruarentzat ez bada-.

Bestetik, ekintza zuzenaren ikuspuntutik, pentsatu behar genuke zertarako balio duen helburu zehatzik lortu nahi ez duen ekintza zuzenak edo helburu bakara ekintza “zuzen” hori bera egitea baino ez ote den. Lehergailua jarri duten intsurrekzionalisten eta erasotako erakundearen artean, gehienez ere, gatazka abstraktua dago, halako erakundeekin denok daukagun gatazka etengabe bera, baina borroka horretan lehergailu batek ez dakar aurrerapauso bakar bat ere, ez du erakunde hori ahultzen eta guk ez dugu ezer irabazten. Ekintzak gizartearen testuingurutik kanpo egoten dira, gehienetan ez dira kokatzen gatazka giro jakin batean -gehienez ere, presoen aldeko “elkartasun” kanpainetan kokatzen dira batzuk-, eta ez dute balio ezta balizko borroka batean indar morala igotzeko ere. Baina, esango digute intsurrekzionalistek, gizarteak bost axola guri, ez dugu egiten harentzat ezer lortzearren. Argi dago, bai. Azkenik, etika indibidualistaren sorburu aitortua berekoikeria izanik, Stirnerrek berak aldarrikatzen zuen legez, intsurrekzionalistek maiz errepikatuko dute euren idatzietan euren ekintzek besteengan dituzten ondorioek ere ez dietela inporta. Beraz, euren ekintzaren baten ondorioz zerikusirik ez daukaten pertsonak kartzeleratzen badituzte edo, XX. mende hasieran Espainiako Estatuak asmatutako “Esku Beltza” ustezko erakunde anarkistarekin eta antzeko beste kasu askorekin gertatu legez, sistemarentzat egiatan arriskutsuak izan daitezkeen mugimenduak errotik deuseztatzeko aitzakia erabiltzen badira ere, Estatu Batuetako gobernuak esango lukeen moduan, “albo ondorioak” dira horiek denak. Azken finean, intsurrekzionalistek ez dute aurpegia emango eta Estatuak haien ekintzak zerikusirik ez duten anarkista eta mugimenduak neutralizatzeko erabiltzen baditu, muntaien bidez, maiz gertatu legez, ondo etorriko zaie euren diskurtsoa elikatzeko. Haien ekintzen aitzakiapean atxilotuenganako elkartasuna horretara mugatuko baita: muntaia salatzeko aldarrikapen eta ekintza intsurrekzionalista berrietara, toki segurutik eta aurpegia eman gabe. Haietakoren bat harrapatua izan ondoren, ordea, birritan pentsatu barik joko dute guztion elkartasunera eta anarkista guztiok, gainera, ez diegu sekula ukatuko haiek beste guztiei euren ekintzen eta jarreren bidez ukatu ohi dieten elkartasuna.

Oso zaila da, beraz, halako ekintzetan egitatearen bidezko propagandaren eta ekintza zuzenaren zantzuak inon ikustea, haiek ulertzeko modua guztiz bihurrituz ez bada. Eta ondorioak eta maiz Estatuek, aipatu legez, balizko taldeak asmatuz mota bereko ekintzak antolatu eta antzeko panfletoak agerrarazi dituztela ikusita, mesede nori egiten diote pentsatu behar genuke.

Ohituta gauzkan jokabide horren ifrentzua izango litzateke, aldiz, Francisco “Papas Fritas”en ekintza. Hasteko, egitatearen bidezko propaganda gisa, borobila da. Gatazka jakin batean kokatzen da, kasu honetan, Universidad del Mar-ek bere ikasleekin izandakoan. Ondo ezagutzen du gizarteak Unibertsitate horren iruzurra eta, gainera, gizartean unibertsitate sistemari berari buruzko eztabaida puri-purian dagoen testuinguruan. Ekintza irudimentsua da, eta emaitza jakina bilatu du: ikasleek Unibertsitatearekin zuten zorra bertan behera uztea, iruzurra agerian uztea eta sistema osoaren ahuleziak erakustea. Alde horretatik, helburua bete du, zalantza barik. Bestetik, propaganda moduan, ekintzak berak azaltzen du bere atzeko mezua, eta gizarteak, eta batez ere kasuan nahastuta dauden ikasleek, begi onez ikusteko moduko kolpea da. Sinpatia sortzen du. Eztabaidarako beste ardatz bat ere finkatzen du: legezkotasuna vs bidezkotasuna. Edonork ikus dezake, kasu honetan, beste askotan legez, legeak bidegabekeriaren alde egiten duela, eta bidezkotasuna legez kanpo baino ezin dela defendatu sarri. Are gehiago PDIren esku-hartze azkarraren ondoren: iruzurgileen, kapitalaren, aberatsen interesak defendatzeko dago Polizia, zein eta nongo ere den Polizia hori -eta museoak ere, hartzen duten izena hartzen dutela, sistemaren beste pieza bat baino ez direla erakutsi, bidenabar-. Begiratzen zaion tokitik begiratzen zaiola, propaganda ekintza bikaina da, bai ekintza zuzenaren aldeko propaganda, bai Unibertsitatearen iruzurra zabaltzeko propaganda, bai Estatuaren -Alderdi Komunista barne-, ikasle erakunde batzuen eta komunikabideen pasibotasuna zein sistemaren lotsak agerian uzteko propaganda.

Ekintza zuzenaren ikuspuntutik ere, bestetik, erabatekoa da: erakunde baten aurkako borrokan -kasu honetan, Universidad del Mar-, bide instituzionalak, bitartekaritzak, negoziazioak alde batera utzi eta zuzen-zuzenean jo du: zor-titulu guztiak hartu eta erre. Gatazka identifikatuta dago, ezaguna da gizartean, etsaia ere identifikatuta dago, eta helburua ere bai: kasu honetan, ikasleen zorra bertan behera uztea. Eta helburu horretarantz, bide zuzena. Emaitza ere, borobila. Ea zer lege eskujoko asmatzen duen Unibertsitateak momentuz kobraezina den zor bidegabe hori kobratzeko. Sistematikoki borondate txarrez jokatu duten pertsonek -jabeek- euren kaltetuen borondate “ona” espero beharko dute diru hori usaintzeko.

Lucio Urtubiak Citibank boteretsua belaunikatuta edukitzea lortu zuen. Enric Duranek, bestalde, bankuen kreditu sistemaren lotsak agerian utzi, haiek egunero osten duten dirutik zerbait berreskuratu eta Europan eratzen ari den mugimendu iraultzaile interesgarrienetako bat abiaraztea lortu zuen. Francisco “Papas Fritas” ere ez da atzean geratu eta, eztabaidaren ardatza mugitzearekin batera, unibertsitateen etekin gosearen aurkako borrokan ikasle asko itotzen duen zorra indargabetzea lortu du. Eta hirurek besteak, gizartea, gizarte berri baterako eredua, besteen ongizatea izan dituzte buruan, ez euren ospea, euren bakarkako gerra. Halaber, ondorioei aurpegi eman diote hirurek eta askorentzako eredu izan daitezkeen ildoak marraztu dituzte.

Zalantza barik, egitatearen bidezko propaganda ondo ulertua izan da Francisco “Papas Fritas”ena, ekintza zuzen txalogarria. Ikusiko dugu aurrerantzean zer dakarren.

(Castellano)

Gizarte atomizatuan familia eragozpen denean

Gaur, sistemak inteligentzia zerbitzuei lana geuk egin diezaiogun oparitu dizkigun tresna horietako batean, Facebooken, alegia, honako esaldia irakurri diot nire lagun birtual bati: “Patroia eta familia erakundeak kaltegarriak dira berez; bateratuta, dagoen esplotazio modurik okerrena dira”. Ados egon ohi naiz lagun horrek idazten dituen gauza askorekin, baina honetan ezin, eta uste dut aukera ona dela buruan maiz izan dudan gai horri heltzeko.

Hasteko, edozer aztertzeko bide zientifikoaren oinarria -halako bideetatik urrun egon nahiago badut ere, ez bainaiz zientziaren erlijioaren gurtzailea- enpirismoa izanda, denok daukagun esperientzia iturririk gertukoena geurea dela ezin ukatu eta, beraz, neure familiari begiratu diot lehenbizi hori hala den ikusteko: erakunde esplotatzailea, kaltegarria izan da nire familia niretzat? Bada…, ez. Ezezko borobila. Askotan mugatzailea bai, ziur, daukadan familia izan ez banu gauza askoz gehiagotara ausartuko bainintzatekeen, seguruenik. Familiari min emateko aukera beti izan daiteke galga bat bizitzan aurrera egiteko. Baina kendu legez, zalantza barik, asko eman dit eta, balantzan jarrita, niri dagokidanez, behintzat, errepikatu nahi dudan eredua ez bada ere, mugatu baino gehiago naizena izatera bultzatu nau, bere borondatez edo bere borondatearen kontra. Lehen esperientzia horretatik atera eta, nire ingurura begiratuta, ez dakit bere familia esplotatzailetzat daukan jende askorik ezagutu dudan. Oro har, diskurtso erradikal teoriko ikasietatik harago, bere familia maite duen jendea ezagutu dut nik, ñabardurak ñabardura. Askotan, gainera, ikusi dut familia horixe dela aterpe bakarretakoa gizarte honetan gauzak oker doazenean, jendea esplotatua izateko “eskubidea” ere gauzatzera iristen ez denean, esaterako. Halaber, familia osatu duten lagun anarkistak ere badauzkat, familia horietan aita-amak egon, ama bakarra izan…, eta ez dut uste eurek ere izan dituzten seme-alaben edo daukaten bikotekidearen esplotatzailetzat daukatenik euren burua, familia osatu dutela argi izan arren.

Norberak lehen eskutik ezagutzen duenetik harago, estatistikak dauzkagu. Ez dut haietan batere federik, jainkoengan beste, gutxi gorabehera, manipulazio zientifikorako biderik erabilienetakoa izanda, baina hala ere, egun, komeni denean, denek begiratzen diete datu hotz horiei eta direnak eta ez direnak ondorioztatzeko eta teoriak eraikitzeko erabiltzen dituzte barra-barra; beraz, ikus dezagun haien bidez zer datu atera dezakegun, adibide soil batekin… Umeek familian pairatzen duten esplotazioaren eredu zehatza ez bada ere, familiaren kalteetako batzuk neurtzeko balio diezagukete, esaterako, umeek pairatzen duten indarkeriari buruzko informazioek. Estatu Batuetarako emandako datuen arabera, 10 umetatik 1ek pairatzen du familia indarkeria -eta indarkeria, oro har- eta 16 umetatik 1ek pairatzen ditu sexu gehiegikeriak. Datu horietan, bestalde, bitxia da ikustea mutilek eta neskek antzera pairatzen dituztela tratu txarrak eta gehiegikeriak, hildakoen artean mutilak apur bat gehiago izan arren, eta are bitxiagoa ikustea tratu txar eta gehiegikeria gehienak (%53,5) emakumeen eskutik datozela, pentsatu ohi denaren kontra. Baina tira, horrek beste hausnarketa batzuetarako emango luke. Kontua da, estatistiketatik harago edozein tratu txar eta gehiegikeria kasua guztiz dramatikoa bada ere, ume gehienek (%90ek) ez dutela, horren arabera, halakorik pairatzen euren familietan. Indarkeria mota guztietan legez, gutxiengoen kontua izaten da beti, gutxiengo horiek guztienganako susmoak eta akusazioak mirarizko erraztasunez zabaltzeko erabili ohi badira ere, batere azterketa kritikorik gabe, bizi ditugun alarmismoaren eta errepresio mota guztientzako gorazarrearen garaiotan. Bestalde, umeen esplotazioari erreparatzen badiogu, ume esplotatu bakoitzaren atzean, kasu gehienetan, familia esplotatu oso bat dagoela ikusiko dugu. Halakoetan, beraz, esplotatuak, langile eta nekazari txiroak, bizirauteko euren lan-indarra besterik ez dutenak, biktima izatetik biktimario izatera igaro ohi dira berehala, gure komunikabide eta pentsamendu-sortzaile zintzoen lan apartari esker, halako familia “esplotatzaile” gehienen atzean justiziak nekez ukitzen dituen enpresari “zintzoak” daudela ahaztuta -atzo bertan La cáscara rota film oso gomendagarrian argi ikusi genuen bezala-.

Hala, gure garaiotan, ezker “erradikaletik”, maiz entzuten dira akusazio izugarriak familiaren aurka. Alde batetik, egitura patriarkala eta matxista. Bestetik, umeak gizarteratzeko, “normaltzeko”, otzandu eta “zibilizatzeko” oinarrietako bat direla. Eta, falta barik, noski, emakumearentzako kartzela ere badela. Hori dena, ñabardura barik, berriz ere. Hala, familia eredu bakarra, mendebaldeko familia patriarkal nuklearra, hartu eta dagoen eta historian izan den eredu bakartzat erabili ohi da familia mota guztiak arbuiatzeko. Hori izaten du maiz egungo diskurtsoak: errealitate aniztasuna oztopo da, nahi baino gehiago pentsarazten du, nagitasun intelektualaren garaietan askoz eraginkorragoa da dena sinpletu eta diskurtsoa minimizatzea. Zuria edo beltza. Gehienetan, esperientzian oinarritzen ez diren irakurritako edo entzundako sasi-teoriak iturri bakarra.

Familiaren aurkako etsaigoa, ordea, ez da berria, ezta modernoa ere. Pentsalaririk klasikoenetako batek, Platonek, hain zuzen ere, aspaldi idatzi zuen haren aurka, aspaldi aldarrikatu zuen haren desagertu beharra, eta nago, egun familiari, ñabardura barik, erasotzeko dauden arrazoi berberak ezkutatzen zirela filosofo ospetsuaren diskurtsoan. Izan ere, Platonentzat, bere gizarte totalitario “perfektua”, bere errepublika, diseinatzerakoan, arrazoi goren bakarra Estatua zen, eta Platonen Estatu totalitario hartan familiak oztopo ziren. Hala, bere Estatu hartako elite batentzat, zaindarientzat, emakumeen eta haurren “komunismoa” proposatu zuen -eugenesiarako plan oso zehatzekin batera proposatu ere, gizarte bikain harentzako mailan ez zeuden geneak desagerrarazteko-. Platonentzat maitasunak ez zeukan tokirik. Gehienez ere, ona zen gerretan, maitaleak elkarren ondoan borrokatuta -gerrara gizonak eta emakumeak berdintasunez joan eta borrokatzea ere proposatu baitzuen-, gerlariak adoretzeko, euren onena eman zezaten, maite zutenaren aurrean portaera heroikoa izan zezaten. Baina Estatuarentzat, onena familiak desagerraraztea zen. Harreman finkorik ez, maitasunik ez, sexu askea, gurasorik ezagutuko ez zuten umeak eta… Estatua bere gerlari guztien “aita” bakarra.

Baina Platonen ereduak ez zuen arrakastarik izan, eta orduko eta geroko Estatuek ez zuten familia akabatu. Hala, gizarte askotan egungoarekin zerikusi handirik ez zuten familia ereduak egon ziren. Batez ere, familia zabala deritzona. Familia haiek 20 kidetik gorakoak ere izan zitezkeen, horrek denak batera bizitzea esan nahi ez bazuen ere. Eta familia zabal hark indar handia eman zien herritar xumeei bizitzako gorabehera guztiei aurre egiteko, baita gorakoei aurre egiteko ere. Izan ere, egun familiaren aurka erabiltzen diren argudio guztien kontra, familiak, beste ezeren gainetik, altruismoaren, elkar-laguntzaren, maitasunaren eta elkartasunaren gotorlekua izan dira luzaroan. Eliteen kontrako kulturaren zaindari. Euren akats, gorabehera eta gatazka guztiekin.

Eta, hain zuzen ere, horiexek dira liberalismo modernoaren adar batek jasan ezin dituen ezaugarriak. Iraultza burgesaren proiektuan, familia proletarioak, diru eta giza baliabide iturri diren bezala, arazo eta buruhauste iturri ere izan dira betidanik. Alde batetik, ume “gehiegi” izaten zituzten garai batean, eta burges batzuk beldur ziren egunen batean, haien populazioa hain azkar hasita, matxinatuz gero, gehiegi izango ez ote ziren, haien indarrari aurre egin ahal izateko, eta hortik hasi ziren lehen proiektu malthusianoak eta eugenesikoak, abortuaren aldeko lehen aldarriak barne, hura baitzen proletarioen hazkundea kontrolatzeko proposatutako neurrietako bat, ez bakarra. Bestetik, auzo berberetan bizi ziren familia proletario zabal haiek gaitasun handia zeukaten elkarri laguntzeko, patroiari elkarrekin aurre egiteko, euren burua antolatzeko, eta, argi dago, hori ez zen patroien oso gustuko.

Azken mendeetan, baina, besoen premia hori beste modu batean hasi da antolatzen ipar globalean: hego globalak eman ditzala behar diren beso horiek -lantegirako zein gerretarako-. Ipar globalean, aldiz, hobe daukagu gizarte atomizatua, gizaki hiper-bakartua. Familia, burgesiak zabaldu zuen ereduaren araberako familia patriarkal nuklear eredu hori, hain zuzen ere, ez da beharrezkoa -eta, denboraren poderioz, familiaren aurkako diskurtso hori berez zabalduko da herri xumeetan ere, haien gizarte eredua ipar globala izaten baita lehenago edo geroago-. Ezin hobeto irudikatu zuen Aldous Huxleyk, bere Bai mundu berria famatuan, sistemak egun ipar globalerako nahi duen gizarte eredua, Platonek nahi zuenaren oso antzekoa, bestalde: gizakien, gizon zein emakumeen, ardura bakarrak hiru izan behar dira: produzitzea, kontsumitzea eta “zoriontsu” izatea. Gizaki bakartuak, isolatuak, egolatrak, hedonistak eta azalekoak behar dira. Maitasunak gidatutako harreman oro kaltegarria da, alferrekoa, oztopoa gizarte eredu horretan gora egiteko. Beraz, familiak ez dira gehiago behar. Haurrak haztea eta heztea eta herritar guztien oinarrizko “premiak” asetzea Estatuaren kontu. Esklabotza eredu berrian sistemari aurre egiteko eta bestelako harreman ereduak, materialistak ez diren interesak eta motibazioak hedatzeko balio izan dezakeen oro baztertu egin behar da.

Bide horretan, beste gauza askotan legez, arazo bat dauka sistemak, ordea: Estatu liberal burgesak sorreratik izan duen bitasuna. Sistemaren aldeko ikuspegi nagusi bina daude, moralari, ekonomiari eta politikari dagokienez, eta biak dira beharrezkoak. Kontua, orekari eustea da. Ikuspegi moral, ekonomiko eta politiko batzuk “eskuinari” lotuta ikusten dira. Beste batzuk, “ezkerrari” lotuta. Eta sistemak ezin hobeto ikasi du diskurtso bitasuna erabiltzen. Hala, garai batzuetan eskuina lan zikina egiteko erabiliko da, eta ezkerra lan garbia, eta beste garai batzuetan, alderantziz, norberak zikintzat eta garbitzat zer hartzen duen. Kontua, gainera, ez da beti erraz bistaratzen. Izan ere, pertsona –edo alderdi- berak eskuinari lotuta ikusi ohi diren balio moralak izan ditzake eta, aldi berean, ekonomiarako edo politikarako ikuspegi ezkertiarra, eta iruntzitara.

Moralari dagokionez, kristautasunari lotuta ikusi diren balioak eskuindartzat hartu ohi dira, familiari, sexuari, abortuari, eutanasiari… buruzko moral “estuak”. Eta haien kontrakoak, kontzientzia moral “zabalak”, ezkertiartzat jo ohi dira. Ekonomiari dagokionez, interes pertsonala, aberasteko “eskubidea”, merkatu askatasunaren defentsa, jabetza pribatua, berekoikeria… eskuinari lotuta ulertu ohi dira, eta “justizia” soziala eta aberastasunen banaketa, elkartasuna, publikotasuna, eskuzabaltasuna, merkatuaren kontrol estatala… ezkerrari lotuta. Politikari dagokionez, azkenik, eskuina Estatu minimoaren defentsan ikusi ohi da: Estatua bai, baina kapitalak batzeko bidea eman, pilatutako aberastasuna legez babestu eta jabeen “eskubideak” defendatzeko den neurrian eta, gainerakoan, Estatuaren abarotan neure negozioak aurrera ateratzea lortu dudan unetik aurrera, txiroak erreprimitzeko ez bada, nire bidetik desager dadila Estatua. Ezkerra, aldiz, Estatuaren defentsa sutsuari lotuta ikusi ohi da, Mussolinik zioen antzera, dena Estatuaren barruan, dena Estatuarentzat, ezer ez Estatutik kanpo, ezer ez Estatuaren aurka.

Errealitateak, aldiz, konplexuagoak izan ohi dira. Hala, esaterako, gauza askotan moral kristaua moral “unibertsaletik” -halakorik balego- gertu dagoen kontuetan, ez dago oso urrun etika anarkistatik, eta anarkismoak humanismotik duen horretan, bat egiten du kristautasunak, teorikoki behintzat, eta batez ere kristautasun primitiboari dagokionez, historikoki aldarrikatutako hainbat baliotan -elkartasuna, jabetza pribatuaren arbuioa, komunalismoa, maitasuna…-. Era berean, interes handiz entzun nien duela gutxi Argentinako emakume anarkista feminista batzuei kontatu zutenean XX. mende hasierako emakume anarkista feministak, argentinarrak, behintzat, abortuaren etsai eta familiaren defendatzaile sutsuak zirela. Dirudienez, garai hartako emakumeak artean ez zeuden joera neomalthusianoen mende, ez zekiten gauza handirik ezker erradikalaren familienganako gorrotoaz, eta egungoek baino argiago zeukaten patroiaren eta sistemaren aurrean familian zeukatela gotorlekurik sendoena. Argi zeukaten garai hartan, sistemari, hots, kapitalari eta Estatuari, aurre egiteko, emakumeek eta gizonek bat egin behar zutela, eta elkarrenganako maitasunean zeukatela indargunerik sendoena.

Nago, beraz, gauza askotan sistemak eskuineko ahoaz esan ezin dituen gauzak ezkerreko ahoaz hedatzen dituela. Nago, egun sistemak behar duen gizarte atomizatu, isolatu, bakartu, galdu, ahulduaren aurrean, familia eragozpen dela. Egun, Estatuaren besoetara biluzik eta itsu-itsuan botako diren norbanako babesgabeak behar direla, beste kontu askotan ikusten den bezala. Ez da arraroa, besteak beste, egun ezkertiarren eta iraultzaileen artean Nietzschek daukan oihartzuna. Ez arraroa, ez kasualitatea.

Edozelan ere, ez da gai sinplea, ez da baiezko ala ezezko batez ebazten den kontua. Kapitalismoa eta Estatua batera akabatu nahi dugunok, askatasunez erabaki behar dugu familiarik nahi dugun eta, batez ere, zer familia eredu nahi dugun, sistemaren eredu hierarkikoen isla izan barik, iraultzarako hazia bertan ere jarri ahal izateko.

(Castellano)

Gobernu “progreak” inperialismoaren baliabiderik eraginkorrena direnean

Aspertuta naukate sare sozialetan eta hainbeste giro “ezkartiar”etan Latinoamerikako gobernu progre eta ustez anti-inperialistek jasotzen dituzten txaloek eta laudorioek. Egia esan, inperioak ezin zuen modu bikainagorik pentsatu eskualdean ezinbesteko dituen plan guztiak aurrera eramateko. Ez dago modu hobeagorik bestela gizarte erresistentzia handia piztuko luketen proiektuak isilean eta protestarik gabe -edo dagoen protesta apurra, “gorila”tzat hartuta, isilaraziz eta kolpeka erreprimituz, “progre” askoren txalo artean- gauzatzeko.

Latinoamerika, “ipar globalarentzat”  edo “lehen munduarentzat”, hots, Estatu Batuentzat, Europa eta Japoniarentzat, Errusiarentzat eta, orain, gero eta gehiago, Txinarentzat, oinarrizko baliabideen iturri agortezina izan da europarren eskuetan erori zenetik. Harrezkero, denok dakigunez -edo jakin behar genukeenez-, behar ziren jatorrizko herri eta nekazari guztiak indarrez, bolboraz edo, azken boladan, agrokimikoz kanporatuz, esklabo hartuz -edo “langile” bihurtuz, eufemismoa onartzen badugu, edo akabatuz -haiengandik behar zutenaren edo jartzen zuten erresistentziaren arabera-, Latinoamerika ipar hemisferioan behar ziren baliabideak espolioaren bidez lortzeko lur bihurtu zuten: zilarra, urrea, kautxua, kobrea, petrolioa…; kafea, kakaoa, garia, artoa, patata, azukrea, koka… Lurrik emankorrenetan herririk miserableenak, “aurrerabidearen” mesederako, noski. Hori mendebaldeak mendeetan egindako “oparia”, utzitako “ondarea”.

Espolioak ez du etenik izan, eta ez dauka etenik izateko itxurarik. Testuinguru horretan, askok uste dute Venezuelan, Ekuadorren, Bolivian, are Brasilen, Argentinan eta Uruguain -azken horietan inozoenek baino ez, seguruenik- inperialismoari aurre egin eta azkenean, hainbeste menderen ostean, Latinoamerikari burujabetza emango dioten gobernuak daudela egun. Hala ematen du haien monarken hitz sutsuak -demagogia merkea- entzun eta inperioaren itxurazko haserrea ikusten dugunean. Argi dago: antzerkiak emaitza onak eman ditu beti.

Errealitatea, ordea, beste bat da. Larriena, seguruenik, herri horiek guztiek, batere salbuespenik gabe, sinatu duten ituna, IIRSA delakoa. Baten bat Estatu propagandak tronpatuko balu, hemen ikus lezake, esaterako, jatorrizko herriek zer deritzoten AEB, Europa eta Txinatik bultzatutako “integrazio” plan horri. Venezuelako gobernuak herri indigenekin dauzkan gatazketako asko IIRSAri lotutako planen baitan baino ezin dira ulertu. Hala, Venezuelako eta Kolonbiako presidenteak zirenek, Chavezek eta Uribek, ez zuten iritzi oso desberdina plan horren garrantziari buruz…

Orain, testuinguru horretan, Evo Moralesek iragarritako azpiegitura berriaren albistea irakurri dut. Zelako poza! Progre askok, seguruenik, pentsatuko dute ideia ezin hobea dela Amazonia hankaz gora jarri eta kostalde biak lotuko dituen garraiobidea eraikitzea. Bai, marxismoak, oro har, gauza askotan egin du bat ideologia kapitalistarekin, jatorritik, neurri handi batean kapitalismo perfektua lortzeko ezkerreko irakurketa bat baino ez baita, eta muturreko industrializaziorako grina berbera izan baitu beti -salbuespenak salbuespen-. Geneetan daroa. Jakina, azpiegitura suntsitzaile hori askoz hobea izango da Estatu Batuen ordez Txinak eraikitzen baitu. Azken finean, zein da egungo kapitalismorik indartsuena, Txinakoa baizik?

IIRSA Latinoamerikak ipar globalarentzat ekoitzi behar dituen produktuak azkarrago mugitzeko bidea baino ez da. Izan ere, norentzat ekoizten dute bestela Txile, Argentina, Paraguai, Brasil, Peru… eta abarretako lurjabe aberatsek, indioen hiltzaile pedigridunek? Kubak, bahimenduak bahimendu, ez zion utzi estatu batuarrentzako azukrea eta oro har mendebaldeko erretzaileentzako tabakoa ekoizteari. Boliviak, besteak beste, gero eta kinoa gehiago ekoizten du Europako begano alternatiboek euren kalitate oneko proteina dosia izan dezaten. Argentina lehen munduarentzako transgeniko ekoizle nagusienetako bat da, Cristinaren txaloen artean. Kolonbiak urtez urte bidali ditu mendebaldeko merkatuak behar dituen kafe eta koka dosiak, CIAren babespean… Eta orain, merkatu potentzial izugarriak daukan produktuak, marihuanak, bere ekoizle ofiziala lortu du: Uruguai. Dena, Mujica “jator” eta “anarkista ohia”ri esker. Estatu Batuetako enpresa farmazeutikoak ezin dira zoriontsuagoak izan. Zenbait estatutan marihuana minbizia sendatzeko botikak egiteko legeztatuta zegoen baina… legezko ekoizle eta hornitzailea falta zitzaien. Orain, badaukate, eta egungo negoziorik arrakastatsuenak lasai har dezake arnasa. Sorosek eta Rockefellerrek ez dute patrika alferrik arindu Mujicak behar zuen publizitate kanpaina finantzatzeko, berak aitortu duenez. Monsantok ere lasaiago jarrai dezake marihuana transgenikoari buruzko ikerketak burutzen, non esperimentatu, saldu eta zabaldu baitauka orain.

Itxurazko etsaigoen atzean, munduko gobernu guztiak bat datoz “funtsezko” interes eta ikuspuntuetan. Izan ere, munduko gobernuak tokian tokiko elite militar eta ekonomikoak dira eta, zelan ez dute, bada, elkar ulertuko? Hala, Latinoamerikan beti egongo dira ipar globalak behar dituen gizarte laborategiak, lehengaiak, lurrak emandako luxuzko produktuak, eskulan otzana…, merke-merke, eta orain, estrategia borobiltzeko, ezkerraren txaloen artean. Estatuek ez dute ezer doan oparitzen…

(Castellano)

2084

Ez, Felix Rodrigo Mora ez zen inoiz izan, ez dugu sekula argitaratu, zabaldu edo saldu izen hori daukan inoren libururik. Ez dugu inoiz entzun horrelako izenik. Non diozu entzun duzula???

No, Felix Rodrigo Mora jamás existió, nunca hemos publicado, difundido o vendido ningún libro de alguien con ese nombre. Nunca hemos escuchado un nombre así. ¿¿Dónde dices que lo has escuchado??